انطباقات

در مهندسی مکانیک، انطباق به رابطه بین دو قطعه مونتاژی اشاره دارد که در داخل یکدیگر قرار می‌گیرند. این رابطه قبل از فرآیند مونتاژ بین قطعات برقرار است و زمانی اهمیت پیدا می‌کند که دو قطعه دارای اندازه اسمی مشترکی باشند. هدف از تعیین دقیق انطباقات، ایجاد هماهنگی بین ابعاد قطعات و دستیابی به عملکرد صحیح سیستم مونتاژ شده است.

موسسه استاندارد بین‌المللی ایزو (ISO) با ارائه استانداردهای انطباقات ISO، نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند. رعایت این استانداردها در صنعت، دقت و صحت مونتاژ قطعات را تضمین می‌کند.

سطح انطباق

در هر فرآیند مونتاژ، سطوحی از قطعات با یکدیگر در تماس خواهند بود که به این سطوح، “سطح انطباق” گفته می‌شود. طراحی و ماشین‌کاری دقیق این سطوح برای دستیابی به انطباق صحیح ضروری است.

انواع انطباقات و مفاهیم کلیدی

عملکرد قطعات مونتاژ شده، نیازمند تلرانس‌های ابعادی و انواع خاصی از انطباقات است. این انطباقات بر اساس میزان آزادی حرکت یا استحکام اتصال بین قطعات، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

.۱لقی: در این نوع انطباق، قطر سوراخ از قطر میله بزرگ‌تر است. این اختلاف اندازه، امکان حرکت نسبی بین دو قطعه را فراهم می‌کند. با توجه به اینکه هر دو قطعه دارای تلرانس هستند، میزان لقی می‌تواند در محدوده مشخصی تغییر کند.

•بزرگ‌ترین لقی: زمانی رخ می‌دهد که سوراخ در حداکثر اندازه مجاز و میله در حداقل اندازه مجاز خود باشد.

•کوچک‌ترین لقی: زمانی رخ می‌دهد که سوراخ در حداقل اندازه مجاز و میله در حداکثر اندازه مجاز خود باشد.

.۲سفتی: در این نوع انطباق، قطر میله از قطر سوراخ بزرگ‌تر است. در نتیجه، برای مونتاژ قطعات به نیرو یا فشار نیاز است و پس از مونتاژ، هیچ گونه حرکت نسبی بین آن‌ها وجود نخواهد داشت. میزان سفتی نیز مانند لقی، به دلیل وجود تلرانس‌ها، دارای محدوده مشخصی است.

•بزرگ‌ترین سفتی: زمانی حاصل می‌شود که میله در حداکثر اندازه مجاز و سوراخ در حداقل اندازه مجاز خود باشند.

•کوچک‌ترین سفتی: زمانی حاصل می‌شود که میله در حداقل اندازه مجاز و سوراخ در حداکثر اندازه مجاز خود باشند.

کاربردهای انطباقات

انتخاب نوع انطباق مناسب، به کاربرد قطعات مونتاژ شده بستگی دارد. به عنوان مثال، در مواردی که نیاز به حرکت آزادانه بین قطعات باشد (مانند پیستون در سیلندر)، از انطباق لقی استفاده می‌شود. در مقابل، در مواردی که نیاز به اتصال محکم و بدون حرکت نسبی باشد (مانند اتصال چرخ به محور)، انطباق سفتی به کار می‌رود.

درک صحیح مفاهیم انطباقات و نحوه تعیین آن‌ها، برای طراحی و تولید قطعات با عملکرد صحیح و قابل اعتماد، از اهمیت بالایی برخوردار است.