تلرانس‌گذاری و ابعاددهی هندسی (GD&T) یک زبان مهندسی دقیق و بین‌المللی است که از نمادها، علائم و اصطلاحات استاندارد استفاده می‌کند. این زبان به طور خاص در نقشه‌های مهندسی به کار می‌رود تا محصولات و قطعات مختلف را به صورت سه بعدی تشریح کند. هدف GD&T ارائه تعریفی واضح و مختصر از منظور طراحی یک محصول با نشان دادن ساختار آن از طریق یک سیستم استاندارد است.
در هسته خود، GD&T یک زبان ریاضی است که شکل، جهت و موقعیت ویژگی‌های یک قطعه را مشخص می‌کند. این کار با تعریف مناطق تلرانس در یک سیستم مختصات دکارتی انجام می‌شود. GD&T به عنوان یک زبان مهندسی بین‌المللی، همانند هر زبان دیگری، مجموعه‌ای از قواعد و قراردادهای گرامری دارد که باید به درستی درک و اعمال شوند. آموزش صحیح و کاربرد مداوم اصول GD&T برای جلوگیری از سوءتفاهم‌ها و اطمینان از اینکه مشخصات طراحی به طور دقیق منتقل می‌شوند، حیاتی است.
در ایالات متحده، استانداردهای GD&T عمدتاً توسط موسسه استانداردهای ملی آمریکا (ANSI) و انجمن مهندسان مکانیک آمریکا (ASME) تعیین می‌شوند. استاندارد ملی ASME Y14.5M-1994 به طور خاص به شیوه‌های ابعاددهی و تلرانس‌گذاری می‌پردازد. یک استاندارد تکمیلی، ASME Y14.5.1M-1994، بر تعاریف ریاضی و اصول اساسی زیربنایی GD&T تمرکز دارد. در سطح بین‌المللی، سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO)، به ویژه استاندارد ISO 1101:1983، نقش کلیدی در تعریف استانداردها و رویه‌های GD&T ایفا می‌کند.
پیاده‌سازی صحیح GD&T مزایای متعددی را در سراسر فرآیند طراحی و تولید ارائه می‌دهد. اولاً، به کاهش چشمگیر خطاها و ابهامات در تفسیر نقشه‌های مهندسی کمک می‌کند و منجر به بهبود دقت در هندسه محصول نهایی می‌شود. GD&T با ارائه مشخصات دقیق، نیاز به بازکاری و اصلاحات در مرحله تولید را به حداقل می‌رساند و در زمان و منابع صرفه‌جویی می‌کند.
GD&T همچنین نقش مهمی در کنترل کیفیت ایفا می‌کند. با تعریف مرزهای تلرانس واضح، ثبات و قابلیت اطمینان بازرسی‌ها را افزایش می‌دهد و اطمینان حاصل می‌کند که درصد بیشتری از قطعات مطابق با مشخصات مورد نیاز هستند. این امر در نهایت کیفیت و قابلیت اطمینان کلی محصول نهایی را بهبود می‌بخشد و تضمین می‌کند که قطعات به درستی در مونتاژ عمل می‌کنند.
علاوه بر این، GD&T به استانداردسازی فرآیندهای بازرسی و مونتاژ کمک می‌کند و این فرآیندها را کارآمدتر و کمتر مستعد خطا می‌سازد. در نهایت، GD&T با کاهش خطاها، بازکاری‌ها و ناسازگاری‌ها، منجر به کاهش قابل توجه هزینه‌های تولید می‌شود.
GD&T از مجموعه تخصصی از نمادها و اصطلاحات در نقشه‌های مهندسی استفاده می‌کند. این موارد شامل عناصری مانند قاب‌های کنترل ویژگی، نمادهای قطر، نمادهای شعاع و نمادهای ویژگی مبنا هستند که هر کدام اطلاعات خاصی در مورد الزامات هندسی یک قطعه منتقل می‌کنند. درک این نمادها برای هر کسی که در طراحی، ساخت یا بازرسی قطعات مکانیکی دخیل است، ضروری است.